یک سؤال اساسی در مورد خواندن و فهم قرآن وجود دارد:  

آیا فهمیدن قرآن نیازی به یک کمک خارجی دارد؟ 

یا به عبارت دیگر: آیا ما برای اینکه از قرآن استفاده کنیم باید از توضیحات دیگران و معلوماتی خارج از خود قرآن کمک بگیریم؟ 

اصلاً چرا فهمیدن قرآن اینقدر مشکل است؟ 

معنای این عبارت که همه ما شنیده‌ایم که «قرآن هفتاد بطن دارد و در هر بطنی هفتاد بطن دیگر است» چیست؟

برای پاسخ به این سؤالات، هیچ جوابی بهتر از پاسخ خداوند در قرآن نیست.

از طرف دیگر وقتی که خداوند بارها و بارها کتاب قران را «وسیله‌ای برای هدایت بشر» معرفی می‌کند، پس باید این هدایت، برای همه کاملاً قابل فهم باشد.

وقتی که قرآن را جستجو می کنیم، برخلاف باور عمومی مردم می‌بینیم که خداوند چندین مرتبه به صراحت اعلام کرده است که «ما این قرآن رو برای فهمیدن و به یاد سپردن آسان کردیم».

برای توضیح بیشتر به آیه های زیر توجه کنید.

اولین آیه خطاب به پیامبر اکرم در آیه ۹۷ سوره مریم است:

فَإِنَّما یَسَّرناهُ بِلِسَانِکَ لِتُبَشِّرَ بِهِ المُتَّقِینَ وَتُنذِرَ بِهِ قَوما لُدّاً

پس همانا ما این را به زبان تو آسان نمودیم، تا تقواپیشگان را با آن بشارت دهی، و گروه ستیزه‌گران را با آن هشدار دهی

آیه دوم هم خطاب به پیامبر در آیه ۵۸ سوره‌ی دخان اشاره دارد که ما این قرآن را به زبان تو آسان کردیم:

فَإِنَّما یَسَّرناهُ بِلِسانِکَ لَعَلَّهُم یَتَذَكَّرُونَ

پس ما آن را به زبان تو آسان کردیم، تا که آن‌ها به یاد آورند.

در دو آیه قبلی عبارت «قرآن» به صراحت ذکر نشده، ولی در سوره قمر چهار مرتبه (آیات ۱۷و۲۲و۳۲و۴۰) عیناً عبارت زیر در چهار آیه تکرار شده که دیگر جای هیچ شک و شبهه‌ای برای ما در موردِ این موضوع باقی نمی‌گذارد:

وَ لَقَد یَسَّرنا القرآنَ لِلذِّكرِ فَهَل مِن مُدَّكِر

و یقیناً ما قرآن را برای یادآوری آسان نمودیم، پس آیا کسی هست که یادآوری را به عنوان رفتارِ دائمی انجام دهد؟!

بر اساس گفتهٔ خداوند که کاملاً صریح این موضوع را بیان کرده – باید هم همینطور باشد – خداوند برای اینکه قوانین و هدایت‌هایش را بفهمیم و بتوانیم از آنها استفاده نماییم و بارها برای خودمون یادآوری کنیم، قرآن را بسیار آسان قرار داده است و وقتی که یک متن «آسان» باشد، طبعاً نیازی به هیچ کمک دیگری برای فهمیدن آن نداریم.

اصلاً محال است که خداوند بخواهد انسان را هدایت کند و کتابی که برای هدایت انسان می‌فرستد، یک متنِ بسیار پیچیده و سخت باشد و برای فهمیدن آن، انسانها نیاز به کمک گرفتن از غیر خدا داشته باشند.

با وجود این توضیحات و بیان خداوند در مورد آسانی فهم قرآن 

پس چرا ما به راحتی مفاهیم قرآنی را متوجه نمی‌شویم؟

پاسخ به این سؤال چند جواب دارد:

۱-اولین موضوع مربوط به تفاوت زبانیِ قرآن با زبانِ مادری ما است. 

طبیعتاً وقتی که پیامبر برای هدایت قومی که به زبان عربی حرف می‌زنند مبعوث می‌شود، باید کتاب هدایتِ خدا هم به زبان آنها باشد، همان‌طور که پیامبرانِ گذشته هم هدایتِ خداوند را به زبانِ جامعهٔ خودشان دریافت می‌کردند. 

این موضوع در سوره ابراهیم به عنوان یک قاعده توسط خداوند ذکر شده است:

وَ ما أَرسَلنَا مِن رَسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَومِهِ لِیُبَیِّنَ لَهُم  (سوره ابراهيم آیه ۴)

ما هیچ پیامبری را، مگر به زبان قومش، نفرستادیم؛ تا برای آن‌ها آشکار کند…

با این توضیحِ خداوند مشخص می‌شود که اگر قرار بود پیامبر در سرزمین ایران به پیامبری مبعوث شود، حتماً کتاب قرآن به زبان فارسی می‌بود و فقط به این دلیل، قرآن به زبانِ عربی است که مخاطبینِ آن به این زبان مکالمه می‌کرده‌اند.

واضح است که فهم و درک مفاهیم، به زبان غیرِ مادری برای همه با مشکلاتی همراه است و به همین دلیل، قرآن را به زبان‌های مختلف ترجمه کرده‌اند. 

ما برای دسترسی به این منبعِ بی نظیرِ هدایتِ خدا دو راه داریم: 

 – یا زبان عربی را به خوبی فرا بگیریم 

 – یا از ترجمه‌های قرآن استفاده کنیم 

۲- در مرحله بعدی این سؤال پیش می‌آید که چه ترجمه‌ای بهترین ترجمه برای قرآن است؟ 

در حالِ حاضر بیشتر از ۵۰ ترجمه فارسی برای قرآن وجود دارد. 

اگر کمی دقیق‌تر جستجو کنید، و این ترجمه ها را باهم مقایسه کنید متوجه می‌شوید که در بخش‌های زیادی آیه‌ها ترجمه‌ها با هم‌دیگر تفاوت‌های اساسی دارند.

بعضی ترجمه‌ها داخل پرانتز توضیحاتی را ارائه دادند که مطالب پرانتزی، جزو ترجمه آیه نیست.

بعضی دیگر هم از این حد فراتر رفته و این توضیحاتِ خارج از ترجمه را بدون این که داخلِ متنِ آیه باشد و بدون استفاده از پرانتز در ترجمهٔ خودشان آورده‌اند؛ به طوری که قابل تشخیص نیست که کدام بخش ترجمهٔ لغوی آیه و کدام بخش توضیحات خارج از ترجمه است.

برخی دیگر هم با استفاده از ذوقِ ادبی خودشان ترجمه‌ها را به صورت «متن ادبی» یا «شعر» در آورده‌اند که به جای این که به فهم آیه کمک کند، بیشتر خواننده را گیج می‌کند.

در پاسخ به این سؤال باید گفت؛ با توجه به توضیحاتِ خداوند در خصوص آسانی فهم آیات قرآن، بهترین ترجمه‌ها آن دسته ترجمه‌هایی هستند که به صورت «تحت اللفظی» و «لغت به لغت» و «بدون استفاده از توضیحات اضافه» اقدام به ترجمهٔ آیات قرآن کرده‌اند و بهتر به فهم قرآن کمک می‌کنند و حاشیه‌های اضافه ندارند.

البته که ترجمه‌های تحت‌اللفظی، جمله‌بندی درستی ندارند؛ ولی به هر حال، خیلی بهتر از آن دسته از ترجمه‌هایی هستند که چیزهایی را به متنِ ترجمه اضافه کرده‌اند.

این موضوع خیلی مهم است که بدانیم توضیحات خدا در قرآن به شدت برای هدایت بشر کافی است و هیچ نیازی به توضیحات اضافه نیست. 

۳- من به عنوان فردی که بیشتر از بیست سال با زبان عربی مأنوس هستم و صرف و نحو و فصاحت و بلاغت و معانی و مفاهیم لغات را بررسی می‌کنم، متوجه شدم که خیلی وقتها حتی توضیحات بعضی مترجمین و مفسرین در مورد بعضی از کلمات در قرآن «به شدت اشتباه» است و به جای کمک به فهم درست، ما را دچار «کج‌فهمی» می‌کند که این فاجعه‌ است!

به همین دلیل است که طی چند سال گذشته تمام تمرکزم را برای ایجاد درکی عمیق و درست از مفاهیمِ قرآن گذاشته‌ام و هنوز این تحقیق و بررسی را ادامه می‌دهم و به لطف و هدایتِ خدای مهربان موفق شده‌ام تا بسیار بهتر و دقیق‌تر از بسیاری ترجمه‌ها و تفاسیر، منظور خداوند را در قرآن درک نمایم.

در خیلی از موارد، برای اینکه بفهمیم منظور خداوند از یک عبارت در قرآن چیست، نمی‌توانیم فقط به دیکشنری‌ها و دایرة المعارف‌ها تکیه کنیم. تنها راه فهمیدن منظور خداوند از به کار بردنِ مکررِ بعضی از عبارت‌ها در قرآن این است که این عبارت‌ها را در خودِ قرآن جستجو کنیم و آیه‌های قبل و بعد از آن عبارت را به خوبی مطالعه نماییم تا بفهمیم که منظور خداوند از این عبارت در قرآن چه چیزی است.

به عبارت دیگر قرآن، خودش توضیح دهنده خودش است. 

این موضوع، یکی از کلیدی ترین راه‌حل‌های فهمیدنِ منظورِ خداوند در این کتاب است.

در بسیاری از مقالات و پادکست‌های سایت، این مفاهیم را در آیه‌ها بررسی کرده‌ام و که با خواندن و گوش دادن به آنها بیشتر متوجهِ منظور من در این موضوع خواهید شد.

اگر بخواهید به صورت مختصر مثال‌هایی را در این مورد بدانید، به موضوعات زیر توجه کنید:

معنای درست کلمهٔ (حنیف) در قرآن

مفهوم (مغفرت) از نگاه خدا در آیات

فرق (یَشاء) و (یُرید) در آیه‌ها

منظور خد از به‌کار بردن واژهٔ (جن) و (انس) در قرآن

معنای اساسی (تقوا) و (احسان)

تفاوت (جُناح) و (إثم) و (ذَنب)

معنای کلمه (مُترَف) در قرآن

تعریف خداوند از (جهل) و (جاهل) و (علم) و (عالِم) در قرآن

و اگر بخواهم این لیست را ادامه بدهم، تعداد زیادی از مفاهیم اصلی را در قرآن شامل می‌شود

نتیجه: برای دست یافتن به هدایتِ خـداوند در قرآن، صرفاً مراجعهٔ علمی به خودِ قرآن لازم و کافی است.